powrót na stronę główną  

 informacje-materiały


Postacie znanych polskich matematyków
(opracowała J o a n n a    F i t z e t )

"Dobry matematyk potrafi dostrzegać fakty
matematyk wybitny - analogie między faktami,
zaś matematyk genialny - analogie między analogiami."
                                                   Stefan Banach

 Sekret Enigmy ,  bomba wodorowa - to projekty,  nad którymi m.in. pracowali polscy matematycy

przeczytaj także ciekawy artykuł o polskich matematykach Mariusza Urbanka z "Polityki"


    Stefan     B a n a c h
    Karol     B o r s u k
    Samuel     D i c k s t e i n
    Samuel     E i l e n b e r g
    Witold     H u r e w i c z
    Zygmunt     J a n i s z e w s k i
    Mark     K a c
    Krystyna    M. T r y b u l e c -K u p e r b e r g
    Kazimierz     K u r a t o w s k i
    Jan     Ł u k a s i e w i c z
    Bonoit    M a n d e l b r o t

    Józef    M a r c i n k i e w i c z
    Władysław    O r l i c z
    Emil Leon    P o s t
    Marian    R e j e w s k i
    Stanisław     S a k s
    Wacław Franciszek     S i e r p i ń s k i
    Hugo Dionizy     S t e i n h a u s
    Alfred     T a r s k i
    Stanisław Marcin     U l a m
    Kazimierz     Z a r a n k i e w i c z
    Antoni    Z y g m u n d







góra strony
Stefan Banach   
(1892 - 1945)
   
Jeden z najwybitniejszych matematyków polskich, samouk, wykładowca Instytutu Technologicznego we Lwowie (od 1919) i Uniwersytetu Lwowskiego (od 1922), od 1927 prof. zwyczajny matematyki na Uniwersytecie Lwowskim, członek Polskiej Akademii Umiejętności i Akademii Nauk Ukraińskiej SSR. Jeden z twórców tzw. lwowskiej szkoły matematycznej. Laureat Wielkiej Nagrody PAU w 1939. Zapoczątkował współczesną analizę funkcjonalną, wniósł istotny wkład w rozwój teorii topologicznych przestrzeni wektorowych, zajmował się ponadto teorią liczb rzeczywistych i szeregów ortogonalnych.  W czasie okupacji niemieckiej był karmicielem wszy w lwowskim Instytucie Badań nad Durem Plamistym R. Weigla. Zmarł przed repatriacją. Za najważniejszą pracę Banacha uważa się Théorie des opérations linéaires (Teoria operacji liniowych, 1932). Był jednym z inicjatorów wydawnictw Studia Mathematica i Monografie Matematyczne.

 




góra strony
Karol Borsuk   
(1905 - 1982)
    

Jeden z najwybitniejszych topologów, twórca teorii retraktów i teorii kształtu. Profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Po II wojnie światowej reaktywował wraz z K.Kuratowskim warszawski ośrodek matematyczny. Był sekretarzem, a w latach 1980-1982 redaktorem naczelnym polskiego czasopisma matematycznego "Fundamenta Mathematicae".
Karol Borsuk stworzył i rozwinął teorię retraktów; wprowadzone przez niego tzw. retrakty absolutne, które są uogólnieniami sympleksów i tzw. absolutne retrakty otoczeniowe, które są uogólnieniami wielościanów, okazały się ważnymi klasami przestrzeni topologicznych.
Borsuk był również twórcą teorii kształtu, w której nadaje się ścisły sens intuicjom związanym z pojęciem kształtu przestrzeni.
Wprowadził do topologii algebraicznej grupy kohomotopii przestrzeni, zwane także grupami Borsuka-Spaniera. Autor ok. 200 publikacji naukowych.



 




góra strony
Samuel Dickstein   
(1851 - 1939)
    

Matematyk, pedagog, historyk nauki, organizator polskiego życia naukowego, popularyzator matematyki, autor prac z zakresu algebry.
W 1878r założył własną szkołę realną (szkoła średnia typu matematyczno-przyrodniczego). Był członkiem, a często współzałożycielem, licznych towarzystw naukowych w Polsce i za granicą m.in. Towarzystwa Kursów Naukowych i Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Od 1915r profesor Uniwersytetu Warszawskiego.
W 1888r Dickstein założył pierwsze polskie czasopismo naukowe "Prace Matematyczno-Fizyczne", w którym zamieszczał również przekłady prac matematyków obcych. Od 1897 r. wydawał drugie czasopismo "Wiadomości Matematyczne", które miało popularyzować wiedzę matematyczną.
Przetłumaczył i wydał własnym nakładem trzytomową pracę E.Pascala "Rachunek nieskończonościowy" oraz dwutomową "Repertorium matematyki wyższej".




góra strony
Samuel Eilenberg   
(1913 - 1998)
    

Urodził się w Warszawie, zmarł w Nowym Jorku. Zajmował się głównie topologią. Publikował swoje prace również jako Nicolas Bourbai




góra strony
Witold Hurewicz   
(1904 - 1956)
    

Urodzony w Łodzi - zmarł w Uxmal w Meksyku.  Sformułował twierdzenie Hurewicza w dziedzinie topologii.

 

 

 




góra strony
Zygmunt Janiszewski   
(1888 - 1920)
    

Współtwórca warszawskiej szkoły matematycznej, inicjator i współzałożyciel czasopisma "Fundamenta Mathematicae", poświęconego teorii mnogości, topologii i podstawom matematyki, wybitny organizator matematyki w Polsce.
Janiszewski studiował w Zurychu i Getyndze oraz w Paryżu, gdzie otrzymał stopień doktora nauk matematycznych.
Wykładał na Kursach Naukowych (instytucja naukowa w latach 1906-1915 skupiająca polską elitę intelektualną zaboru rosyjskiego), a także na uniwersytecie we Lwowie. W 1915 r. powołany został na stanowisko wykładowcy odradzającego się Uniwersytetu Warszawskiego.
Zainteresowania naukowe Janiszewskiego dotyczyły głównie topologii. W pracach z tego zakresu podał twierdzenia, które do dzisiaj zachowały podstawowe znaczenie i są znane w literaturze matematycznej jako twierdzenia Janiszewskiego.
W 1915r opublikował "Poradnik samouków", zbiór artykułów wielu uczonych polskich, będący ciekawą syntezą ówczesnej wiedzy matematycznej, w którym zamieścił własny cykl rozpraw o matematyce.
W 1918r na Uniwersytecie Warszawskim pod kierunkiem Janiszewskiego oraz Mazurkiewicza i Sierpińskiego pracowała grupa polskich matematyków, która koncentrowała swą działalność w dziedzinie topologii, teorii mnogości i ich zastosowań. Konsekwentna realizacja koncepcji Janiszewskiego doprowadziła do powstania liczącej się w świecie warszawskiej szkoły matematycznej.
Imieniem Janiszewskiego nazwano jedną z nagród Polskiego Towarzystwa Matematycznego.

 




góra strony
Mark Kac   
(1914 - 1984)
   

Mark Kac (ur. 3 sierpnia 1914 w Krzemieńcu - zm. 26 października 1984 w USA) - polski matematyk pracujący głównie w Stanach Zjednoczonych.

Do 1938 był przedstawicielem lwowskiej szkoły matematycznej, od 1939 do 1961 roku był profesorem Cornell University. Był członkiem Amerykańskiej Akademii Umiejętności w Bostonie i Narodowej Akademii Nauk w Waszyngtonie;

Jego prace dotyczyły głównie teorii prawdopodobieństwa, ale zajmował się także innymi dyscyplinami przyrodniczymi, głównie fizyką i techniką.

 




góra strony
Krystyna M.Trybulec-Kuperberg   
(1944 -)
    

Krystyna Kuperberg, świetna matematyczka amerykańska pochodzenia polskiego, uważana przez dziennikarzy za najwybitniejszą współczesną matematyczkę świata, urodziła się w roku 1944 w Tarnowie jako Krystyna Trybulec. Rodzice jej byli farmaceutami. W wieku lat 15 przeniosła się wraz z rodziną do Gdańska. W roku 1962 wstąpiła na Uniwersytet Warszawski, gdzie poznała swego późniejszego męża (wówczas również studenta), także wybitnego matematyka Włodzimierza. Mają dwoje dzieci: syn Greg Kuperberg jest również profesorem matematyki, córka Anna (tu można obejrzeć jej wspaniałe prace) (http://www.kuperberg.com/index.html) - słynną amerykańską fotoreporterką.

Krystyna Kuperberg obroniła pracę magisterską z topologii w 1966 roku pod kierunkiem Karola Borsuka. W 1969 roku Kuperbergowie opuścili Polskę, udając się do Szwecji. W roku 1972 przenieśli się do Houston w stanie Texas w USA. Tu Krystyna Kuperberg uzyskała stopień doktora w 1974 w Rice University. W tym samym roku oboje z mężem podjęli pracę w Auburn University (http://www.auburn.edu/). K. Kuperberg otrzymała tytuł Full Professor (profesor zwyczajny) w roku 1984. Wykładała też w Oklahoma State University (1982-83), Courant Institute 1987, oraz w Universytecie Paryskim w Orsay w sem. letnim 1995.

K. Kuperberg zajmowała się głównie topologią, poświęcając także swoją uwagę geometrii dyskretnej. W roku 1987 rozwiązała pewien dawny bardzo trudny problem Knastera. W późnych latach 1980-tych zajęła się zagadnieniem punktów stałych i topologicznymi aspektami układów dynamicznych. W roku 1993 uzyskała kontrprzykład na tzw. przypuszczenie (hipotezę) Seiferta (dotyczące pewnej właściwości pól wektorowych na powierzchni sfery), obalając je tym samym; uznano to za nadzwyczajne osiągnięcie. Pracę tę kontynuowała wspólnie z synem. Od 1993 roku miała ponad 50 wykładów na ten temat, w tym wielce zaszczytne AMS Plenary Lecture w roku 1995, i MAA Plenary Lecture w roku 1996.

W roku 1995 K. Kuperberg otrzymała prestiżową Nagrodę im. Alfreda Jurzykowskiego. W roku 1996 otrzymała Research Excellence Award od College of Sciences and Mathematics Auburn University. Jest też niezwykle aktywną działaczką amerykańskiego środowiska matematycznego.

 




góra strony
Kazimierz Kuratowski   
(1896 - 1980)
   

Od 1927r profesor Politechniki Lwowskiej, a od 1934r Politechniki Warszawskiej.
Od 1945r członek Polskiej Akademii Umiejętności, od 1952r członek Polskiej Akademii Nauk (w latach 1957-1968 - wiceprezes).
Od 1948r dyrektor Instytutu Matematycznego (jeden z jego założycieli), wieloletni prezes Polskiego Towarzystwa Matematycznego oraz wiceprezes Międzynarodowej Unii Matematycznej.
Doktor honoris causa wielu uniwersytetów,
Autor licznych prac z dziedziny topologii (m.in. podstawowa monografia "Topologie" 1934), teorii mnogości i logiki matematycznej.
W 1951r nagroda państwowa.


 




góra strony
Jan Łukasiewicz   
(1878 - 1956)
   

Polski logik i matematyk (a także filozof). Profesor uniwersytetów we Lwowie, Warszawie (uczestniczył w nauczaniu podziemnym) i Dublinie (od 1949 roku). Jeden z twórców Polskiej Szkoły Matematycznej (Szkoła Lwowsko-Warszawska).

Jego praca O zasadzie sprzeczności u Arystotelesa zapoczątkowała rozwój logiki matematycznej w naszym kraju. Twórca Odwrotnej notacji polskiej (1920), autor logiki trójwartościowej, pierwszego nieklasycznego rachunku logicznego, na bazie którego powstały m.in. logika modalna, logika probabilistyczna i logika rozmyta.

 




góra strony
Bonoit Mandelbrot   
(1924 -)
    

Urodzony w Warszawie. W latach 1949 - 1957 mieszkał we Francji. Pracował w Centre National de la Recherche Scientifique w Paryżu, a następnie na Uniwersytecie w Lille. Od 1957 roku pracował w USA, dla firmy IBM, miał zatem dostęp do najnowocześniejszych, jak na owe czasy, komputerów. Mandelbrot dotarł do prac dwóch francuskich matematyków: Gaston Julia i Pierre Fatou, którzy badali zachowanie się iteracji pewnych funkcji na liczbach zespolonych. Mandelbrot wykorzystal do tego celu komputery. Uzyskane przez niego wykresy, przerosły naśmielsze oczekiwania. Uzyskane rysunki miały fantastyczne kształty. Niezależnie od powiększenia ukazywały coraz to nowe szczegóły. Były fraktalami.

 

Zobacz też :  Zbiór Mandelbrota




góra strony
Józef Marcinkiewicz   
(1910 - 1940)
    

Urodzony 5 marca 1910 w Cimoszce niedaleko Białegostoku, zginął w Katyniu w 1940

 Autor prac z dziedziny analizy matematycznej. Studiował na uniwersytecie w Wilnie. Już na drugim roku studiów rozpoczął pracę naukową. W 1939, po otrzymaniu stypendium, wyjechał do Paryża. Na wieść o zbliżającej się wojnie wrócił do Polski. Brał udział w działaniach wojennych. Wzięty do niewoli, zginął tragicznie. Mimo zaledwie sześcioletniego okresu działalności naukowej ogłosił ponad 50 prac na temat teorii funkcji zmiennej rzeczywistej, szeregów trygonometrycznych, interpolacji funkcji wielomianami trygonometrycznymi, operacji funkcyjnych, układów ortogonalnych, funkcji zmiennej zespolonej i rachunku prawdopodobieństwa. Prace Marcinkiewicza oprócz oryginalnych i ważnych wyników zawierają wiele pomysłów, do dzisiaj nie do końca wykorzystanych, które wciąż inspirują matematyków. Jednym z ważniejszych wyników uzyskanych przez Marcinkiewicza jest twierdzenie o tzw. całkach Marcinkiewicza. Stosując je, otrzymał wiele twierdzeń z teorii szeregów trygonometrycznych. W serii prac Marcinkiewicz wskazał na istotne różnice własności wielomianów interpolacyjnych funkcji ciągłych i wielomianów aproksymacyjnych  sum częściowych tzw. szeregu Fouriera funkcji. W teorii prawdopodobieństwa znane jest twierdzenie Marcinkiewicza, które mówi o tym, że funkcja wykładnicza, której podstawą jest liczba e, a wykładnikiem wielomian stopnia wyższego niż dwa, nie jest funkcją charakterystyczną żadnej zmiennej losowej. Oddział Toruński Polskiego Towarzystwa Matematycznego organizuje corocznie konkurs im. J.Marcinkiewicza na najlepszą studencką pracę matematyczną

 




góra strony
Władysław Orlicz   
(1903 -)

Profesor uniwersytetów w Poznaniu (1937-1939 i po 1945), we Lwowie (1940 - 1941) oraz Instytutu Matematycznego PAN. Członek PAN (po 1956). Autor prac z zakresu analizy funkcjonalnej. Analiza funkcjonalna, dział matematyki powstały w XX w., zajmujący się badaniem faktów z różnorodnych dziedzin za pomocą metod matematycznych (równania całkowe, równania różniczkowe, algebra liniowa i inne). Analiza funkcjonalna znalazła szerokie zastosowanie w różnych dziedzinach wiedzy, jej rozwojowi zasłużyli się matematycy polscy

    

 




góra strony
Emil Leon Post   
(1897 - 1954)
    

Polski matematyk, urodzony 11 lutego 1897 w Augustowie, zmarl 21 kwietnia 1954 w Nowym Jorku, USA.

 



góra strony
Marian Rejewski   
(1905 - 1980)
   

Matematyk i kryptolog.Urodzony w Bydgoszczy, zmarł w Warszawie

Pracownik Uniwersytetu Poznańskigo oraz wywiadu wojskowego (Biuro Szyfrów 4). Stworzony przez niego wspólnie z Jerzym Różyckim i Henrykiem Zygalskim zespół w styczniu 1933 złamał kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma i zbudował jej działającą kopię. W 1939 r. stworzył programowalną elektromechaniczną maszynę deszyfrującą tzw. "Bombę" (składającą się z 6 zestawów wirników o wspólnym napędzie) będącą pierwowzorem późniejszego brytyjskiego protoplasty komputera - Collosusa.

Rejewski kierował zespołem polskich kryptologów pracujących nad Enigmą. Po odbyciu jednorocznego stażu naukowego w Getyndze (gdzie studiował matematykę ubezpieczeniową) pracował jako asystent na Uniwersytecie Poznańskim, a następnie w Biurze Szyfrów w Warszawie. Jako jedyny wrócił po wojnie w 1946 roku z Wlk. Brytanii do Polski, gdzie czekała nań żona i dwójka dzieci. Po latach przepracowanych w fabryce w PRL, pod koniec życia mógł znów powrócić do tematyki związanej z Enigmą, starając się ujawniać prawdę o jej rozszyfrowaniu. W 1967 roku napisał pierwszą część wspomnień z pracy w Biurze Szyfrów, które zdeponował w ówczesnym Wojskowym Instytucie Historycznym. Książka nie ukazała się drukiem.

 




góra strony
Stanisław Saks   
( 1897- 1954)
    

Urodzony 30 grudnia 1897 w Kaliszu w patriotycznej rodzinie żydowskiej - zamordowany 23 listopada 1942 przez Gestapo w Warszawie. Matematyk polski - członek lwowskiej szkoły matematyki. Uczestnik powstań śląskich. Odznaczony krzyżem zasługi




góra strony
Wacław Franciszek Sierpiński   
(1882-1969)
    

Urodził się 14 marca 1882 w Warszawie w rodzinie Konstantego, lekarza, i Ludwiki z Łapińskich. W 1900 ukończył V Gimnazjum Klasyczne w Warszawie i w tym też roku rozpoczął studia na Wydziale Fizyko-Matematycznym Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. W 1904 zakończył studia, uzyskując stopień kandydata nauk i złoty medal za pracę z teorii liczb na temat podany przez prof. G. F. Woronoja, a od jesieni został mianowany nauczycielem matematyki i fizyki w IV Gimnazjum Żeńskim. Uczestniczył w strajku szkolnym w 1905, porzucił pracę i wyjechał do Krakowa, gdzie kontynuował studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W 1906 uzyskał stopień doktora filozofii. Po powrocie do Warszawy uczył w polskich szkołach średnich prywatnych, w Seminarium Nauczycielskim w Ursynowie oraz wykładał matematykę na Wyższych Kursach Naukowych, będących odpowiednikiem nieoficjalnego Uniwersytetu Polskiego w Warszawie.

W 1907 wyjechał na kilkumiesięczne studia do Getyngi, gdzie zetknął się z C.Caratheodorym. W styczniu 1908 został członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, a w lipcu habilitował się na Uniwersytecie Lwowskim i rozpoczął tam w 1909 wykłady z teorii mnogości jako osobnego przedmiotu.

We wrześniu 1910 otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego. W latach 1910-1914 wydał pierwsze swoje książki: Teoria liczb niewymiernych, Zarys teorii mnogości, Teoria liczb. Prace te zostały nagrodzone przez Akademię Umiejętności w Krakowie, która wybrała go w 1917 swoim członkiem korespondentem.

Wybuch I wojny światowej zastał go z rodziną na Białorusi w majątku teściów, Poznajowie. Jako poddany austriacki został internowany w Wiatce. Dzięki staraniom matematyków moskiewskich zezwolono mu w 1915 na przyjazd do Moskwy. Wówczas nawiązał przyjaźń i współpracę z M. Łuzinem, która przyniosła 8 wspólnych prac. W Wiatce i Moskwie napisał I tom Analizy Matematycznej, dedykując tę pracę Uniwersytetowi Polskiemu w Warszawie. W lutym 1918 przez Finlandię i Szwecję wrócił do Polski i przez semestr letni 1918 wykładał na Uniwersytecie Lwowskim, a od jesieni 1918 wykładał już na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie w kwietniu 1919 otrzymał nominację na profesora zwyczajnego.

Wspólnie z Janiszewskim i Mazurkiewiczem założył Fundamenta Mathematicae - pierwsze na świecie specjalistyczne czasopismo matematyczne (prace z zakresu teorii mnogości, jej zastosowań, oraz logiki matematycznej).

W 1921 Polska Akademia Umiejętności powołała go na członka czynnego i obdarzyła nagrodą za "Fundamenta Mathematicae". W czasie wojny 1920 pracował w Wydziale Szyfrów Sztabu Głównego i przyczynił się do złamania szyfru radzieckiego (dokonanego przez Mazurkiewicza).

W latach międzywojennych prowadził niezwykle czynne życie naukowe, wydał 8 nowych książek, ponadto dwie broszury oraz 7 podręczników szkolnych pisanych wspólnie z Banachem i Stożkiem.

Był członkiem wielu towarzystw naukowych w kraju i za granicą; od 1931 prezesem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego; był organizatorem i prezesem I Kongresu Matematyków Słowiańskich w Warszawie w 1929; brał udział jako delegat PAU w Międzynarodowych Kongresach Matematycznych w Toronto (1924), Bolonii (1928), Zurychu (1932) i Oslo (1936).

Wybuch II wojny światowej zastał go w Warszawie. W okresie okupacji pracował formalnie jako urzędnik magistratu polskiego w Warszawie. Równocześnie nadal prowadził działalność dydaktyczną, wykładając w podziemnym uniwersytecie. Nie przerwał także pracy naukowej. Niektóre spośród licznych jego prac były publikowane w "Sprawozdaniach Akademii Papieskiej w Rzymie"; napisał też książkę Zasady algebry wyższej (1946). W październiku 1944 mieszkanie Sierpińskich zostało spalone, wraz z nim cenna biblioteka. Po przejściu przez obóz w Pruszkowie w lutym 1945 dotarł do Krakowa.

Przez semestr letni 1945 wykładał na Uniwersytecie Jagiellońskim, jesienią wrócił na swą katedrę do Warszawy i wznowił wydawanie "Fundamenta Mathematicae". W 1948 rozpoczął pracę w Państwowym Instytucie Matematycznym, a po przekształceniu tegoż w Instytut Matematyczny PAN objął w 1953 przewodnictwo Rady Naukowej Instytutu i piastował je do 1967. W 1956 objął redakcję wznowionego po przerwie wojennej pisma Acta Arithmetica i godność redaktora naczelnego piastował do 1969.

Przeszedł na emeryturę z instytutu i uniwersytetu w 1960.

Przez wszystkie te lata był bardzo aktywny naukowo. Liczba uniwersytetów, na których wykładał, wzrosła do 47; został uhonorowany wieloma odznaczeniami krajowymi i zagranicznymi; otrzymał liczne członkostwa honorowe towarzystw krajowych i członkostwa zagranicznych instytucji naukowych. Był członkiem rzeczywistym PAN (od 1952) i jej wiceprezesem (do 1957), członkiem Międzynarodowej Akademii Filozofii Nauki w Brukseli i jej wiceprezesem (1962-1965), a także członkiem zagranicznym Accademia dei Lincei w Rzymie, Akademii Nauk w Limie i Paryżu oraz Akademii: Bułgarskiej, Czechosłowackiej, Holenderskiej, Jugosłowiańskiej, Niemieckiej, Papieskiej, Rumuńskiej i Serbskiej. Był doktorem honoris causa uniwersytetów: we Lwowie (1929), Amsterdamie (1932), Tartu (1932), Sofii (1939), Bordeaux (1947), Pradze (1948), Wrocławiu (1948), Lucknow (1949), Moskwie (1967).

Pozostawił olbrzymi dorobek naukowy, obejmujący, poza wieloma książkami, 724 prace i komunikaty, 113 artykułów i 13 skryptów. Prace te dotyczyły teorii liczb, analizy matematycznej, ogólnej i deskryptywnej teorii mnogości, topologii mnogościowej, teorii miary i kategorii oraz teorii funkcji zmiennej rzeczywistej. Szczególne znaczenie mają jego prace na temat pewnika wyboru i hipotezy continuum. Był jednym z twórców polskiej szkoły matematycznej.

Zmarł 21 października 1969 w Warszawie.

 



góra strony
Hugo Dionizy Steinhaus   
(1887 - 1972)
    

Profesor uniwersytetów we Lwowie (1920-1941) i Wrocławiu (1945-1961) oraz University of Notre Dame w stanie Indiana (USA, 1961-1962) i University of Sussex (1966), członek PAU (od 1945) i PAN (od 1952), a także wielu międzynarodowych towarzystw naukowych i zagranicznych AN. Współtwórca tzw. lwowskiej szkoły matematyki. Autor prac (ponad 170 pozycji) z dziedziny analizy matematycznej, teorii prawdopodobieństwa, statystyki matematycznej i jej zastosowań. Popularyzator matematyki - książki: "Czym jest, a czym nie jest matematyka" (1923), "Kalejdoskop matematyczny" (1938), "Sto zadań" (1958), "Orzeł czy reszka" (1961). Założyciel czasopism "Studia Mathematica" (1929, wraz z S.Banachem) i "Zastosowania matematyki" (1953).

 

 




góra strony
Alfred Tarski   
(1901-1983)
    

Alfred Tarski (właściwie Alfred Teitelbaum) - polski matematyk pochodzenia żydowskiego, jeden z najwybitniejszych logików wszech czasów.

 Alfred Teitelbaum urodził się 14 stycznia 1901 roku w Warszawie. Przeszedł gruntowną edukację - m. in. studiował rosyjski, niemiecki, francuski, grekę i łacinę. W 1918 roku w dopiero co ponownie otworzonym Uniwersytecie Warszawskim zaczął studiować biologię. Tam został dostrzeżony przez Stanisława Leśniewskiego, wybitnego logika, który wówczas kierował na UW katedrą filozofii matematyki. Leśniewski przekonał Teitelbauma, by ten porzucił studia biologiczne na rzecz filozoficznych.

W 1923 roku Alfred Teitelbaum zmienił nazwisko na Alfred Tarski.

W 1924 roku doktoryzował się na podstawie rozprawy O wyrazie pierwotnym logistyki, pisanej pod kierunkiem Leśniewskiego. Habilitował się rok później. W latach 1925-1939 był docentem Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie prowadził wykłady z podstaw matematyki i logiki. Równocześnie uczył w Liceum im. Stefana Żeromskiego w Warszawie.

Tuż przed wybuchem wojny Tarski wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie pozostał już do końca życia. Oto spis posad, które obejmował podczas pobytu w Stanach:

Był także profesorem wizytującym na uczelniach w Meksyku, Los Angeles, Chile, Londynie i na Sorbonie.

Alfred Tarski zajmował się wieloma dziedzinami matematyki - m. in. teorią mnogości, algebrą, metamatematyką, a także logiką i filozofią.

Z teoriomnogościowych dokonań Tarskiego, najbardziej znany jest tzw. paradoks Banacha-Tarskiego, którego współautorem jest polski matematyk Stefan Banach. Nie jest to właściwie paradoks, lecz paradoksalnie brzmiące twierdzenie, mówiące że (zakładając aksjomat wyboru) kulę można rozłożyć na części, z których złożyć można dwie kule o tej samej średnicy co wyjściowa. Twierdzenie to kazało wielu matematykom ostrożniej podchodzić do aksjomatu wyboru, który wydaje się być na pozór zgodny z intuicją.

Prawdopodobnie najważniejszym osiągnięciem Tarskiego była tzw. definicja prawdy. Pojęcie prawdy już od czasów starożytnych przynosiło wiele utrapienia filozofom, a to z powodu paradoksu kłamcy, który wykazywał sprzeczność wszystkich rozsądnych definicji prawdy, jakie proponowali filozofowie.

Tarski wyprowadził pojęcie prawdy jako cechę zdań logicznych należącą do języka będącego metajęzykiem wobec języka, w jakim zdania te są wypowiadane. Ten krok uporządkował rozważania semantyczne i pozwolił na rozwój badań nad semantyką, logiką i filozofią matematyki.

Tarski zapoczątkował w ten sposób nowy dział matematyki - teorię modeli, który bujnie rozwinął się w połowie XX wieku. Teorię modeli można określić jako próbę ogólnego spojrzenia na całą matematykę.

Rozważania Tarskiego na temat prawdy oddziałały również na wielu filozofów, spośród których wymienić należy Karla Poppera oraz Willarda Van Orman Quine'a.

W 2000 roku Komisja Nazewnictwa Międzynarodowej Unii Astronomicznej nadała imię Alfreda Tarskiego odkrytej w 1997 roku planetoidzie

 




góra strony
Stanisław Marcin Ulam   
(1909-1984)
  
Wybitny polski matematyk wywodzący się ze Lwowskiej szkoły matematyki. Brał udział w pracach nad bombą wodorową.

Ulam posiada wielkie dokonania w zakresie matematyki i fizyki matematycznej w dziedzinach topologii , teorii mnogości , teorii miary , procesów gałązkowych . Ulam była także twórcą pierwszych metod numerycznych np. Metody Monte Carlo. Był też jednym z pierwszych naukowców, którzy wykorzystywali w swych pracach komputer. Metody komputerów zastały użyte przez Ulama do modelowania powielanie neutronów oraz rozwiązania problemu drgającej struny , zawierającej element nieliniowy.

Urodzony 3 kwietnia 1909 we Lwowie w zamożnej, zasymilowanej rodzinie żydowskiej, już jako dziecko wykazywał wybitne zdolności w rozumowaniu spekulatywnym. Jako uczeń wykształcił głębokie zainteresowanie matematyką. Po ukończeniu liceum, za namową rodziny, decyduje się rozpocząć studia inżynierskie. W czasie studiów jednakże więcej uwagi poświęca uczęszczaniu na seminaria matematyki niż kursy inżynierskie. Ostatecznie studia kończy jako matematyk broniąc w 1934 doktorat. Już w czasie studiów staje się ważną postacią w bardzo prężnym środowisku lwowskich matematyków, do którego należeli także Hugo Steinhaus, Stefan Banach, Stanisław Mazur, Karol Borsuk, Kazimierz Kuratowski i wielu innych. Po zakończeniu studiów nie mając większych szans na podjęcie pracy dydaktycznej wyrusza w dłuższa podróż do Zachodniej Europy. Odwiedza takie ośrodki akademickie w Szwajcarii, Francji (Sorbona) i Anglii uniwersytet w Oxfordzie. Wszędzie zdobywa sławę jako doskonały i oryginalny matematyk, pełny oryginalnych pomysłów i pewności siebie. W czasie podróży nie tylko daje się poznać lecz też poznaje kwiat naukowej elity starego kontynentu.

Okazuje się, że szybko zdobyta sława wychodzi dużo dalej poza Europę. W 1935 Ulam otrzymuje zaproszenie do Stanów Zjednoczonych do uniwersytetu w Princeton. Po rocznym pobycie na tym uniwersytecie, dostaje propozycję pracy na Harvardzie , z której skwapliwie korzysta. W tym czasie każde wakacje spędza w kraju. Ostatni jego pobyt w rodzinnym Lwowie ma miejsce latem 1939.

Najważniejszym i najbardziej twórczym w życiu Ulama był okres w którym pracował w ośrodku badań jądrowych w Los Alamos. Z kilkoma przerwami w czasie których, przyjmował zaproszenia do wygłoszenia wykładów w najbardziej prestiżowych uczelni amerykańskich pracuje w tym ośrodku od 1943 do 1967. Ulam należał do grupy opracowującej teorię konstrukcji bomby wodorowej . Ulam najpierw stosując swe innowacyjne metody matematyczne udawadnia, że koncepcja obrana przez kierownika projektu jest błędna, a następnie proponuje swe własne rozwiązanie, które doprowadza projekt do sukcesu. Dokumenty z tamtego okresu są ciągle utajnione, tak że jego wkład w ogólne dzieło pozostaje mało znany.

W czasie pracy w Los Alamos Ulam ma okazje współpracować z takimi wybitnymi uczonymi jak John von Neumann, Enrico Fermi, George Gamow, Richard Feynman, Robert Oppenheimer i inni.

Po zakończeniu pracy w Los Alamos obejmuje stanowisko dziekana wydziału matematyki na Uniwersytecie Kolorado, pozostając jednocześnie konsultantem rządowym. Ulam umiera nagle 13 maja 1984.

Ulam była autorem i współautorem wieluset publikacji naukowych. Wydał też kilka książek.

 




góra strony
Kazimierz Zarankiewicz   
(1902-1959)
    

Urodzony w Częstochowie, zmarł w Londynie. Profesor Politechniki Warszawskiej od 1946 roku. Prace z topologii, teorii grafów, teoria funkcji zmiennej zespolonej, teorii liczb. Znakomity dydaktyk i popularyzator. Współzałożyciel (1954) i pierwszy prezes Polskiego Towarzystwa Astronautycznego, od roku 1957 wiceprzewodniczący Międzynarodowej Federacji Astronautycznej.

 

 




góra strony
Antoni Zygmund   
(1900-1992)
    

Urodzony w Warszawie.  Do drugiej wojny światowej był profesorem Uniwersytetu w Wilnie, po wojnie pracował w Chicago, gdzie zmarł.  Jego prace dotyczyły głównie analizy harmonicznej, funkcji analitycznych i szeregów  trygonometrycznych.