powrót na stronę główną
informacje-materiały
Postacie znanych polskich matematyków
(opracowała J o a n n a F i t z e t )
"Dobry matematyk potrafi dostrzegać fakty
matematyk wybitny - analogie między faktami,
zaś matematyk genialny - analogie między analogiami."
Stefan Banach
góra strony
Stefan Banach
(1892 - 1945)
Jeden z
najwybitniejszych matematyków polskich, samouk, wykładowca Instytutu
Technologicznego we Lwowie (od 1919) i Uniwersytetu Lwowskiego (od
1922), od 1927 prof. zwyczajny matematyki na Uniwersytecie Lwowskim,
członek Polskiej Akademii Umiejętności i Akademii Nauk Ukraińskiej SSR.
Jeden z twórców tzw. lwowskiej szkoły matematycznej. Laureat Wielkiej
Nagrody PAU w 1939. Zapoczątkował współczesną analizę funkcjonalną,
wniósł istotny wkład w rozwój teorii topologicznych przestrzeni
wektorowych, zajmował się ponadto teorią liczb rzeczywistych i szeregów
ortogonalnych. W czasie okupacji niemieckiej był karmicielem wszy
w lwowskim Instytucie Badań nad Durem Plamistym R. Weigla. Zmarł przed
repatriacją. Za najważniejszą pracę Banacha uważa się Théorie des
opérations linéaires (Teoria operacji liniowych, 1932). Był jednym z inicjatorów
wydawnictw Studia Mathematica i Monografie Matematyczne.
góra strony
Karol Borsuk
(1905 - 1982)
Jeden z
najwybitniejszych topologów, twórca teorii retraktów i teorii kształtu.
Profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Po II wojnie światowej reaktywował
wraz z K.Kuratowskim warszawski ośrodek matematyczny. Był sekretarzem, a
w latach 1980-1982 redaktorem naczelnym polskiego czasopisma
matematycznego "Fundamenta Mathematicae".
Karol Borsuk stworzył i rozwinął teorię retraktów; wprowadzone przez niego
tzw. retrakty absolutne, które są uogólnieniami sympleksów i tzw.
absolutne retrakty otoczeniowe, które są uogólnieniami wielościanów,
okazały się ważnymi klasami przestrzeni topologicznych.
Borsuk był również twórcą teorii kształtu, w której nadaje się ścisły sens
intuicjom związanym z pojęciem kształtu przestrzeni.
Wprowadził do topologii algebraicznej grupy kohomotopii przestrzeni, zwane
także grupami Borsuka-Spaniera. Autor ok. 200 publikacji naukowych.
góra strony
Samuel Dickstein
(1851 - 1939)
Matematyk, pedagog, historyk nauki, organizator polskiego życia naukowego,
popularyzator matematyki, autor prac z zakresu algebry.
W 1878r założył własną szkołę realną (szkoła średnia typu
matematyczno-przyrodniczego). Był członkiem, a często współzałożycielem,
licznych towarzystw naukowych w Polsce i za granicą m.in. Towarzystwa
Kursów Naukowych i Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Od 1915r
profesor Uniwersytetu Warszawskiego.
W 1888r Dickstein założył pierwsze polskie czasopismo naukowe "Prace
Matematyczno-Fizyczne", w którym zamieszczał również przekłady prac
matematyków obcych. Od 1897 r. wydawał drugie czasopismo "Wiadomości
Matematyczne", które miało popularyzować wiedzę matematyczną.
Przetłumaczył i wydał własnym nakładem trzytomową pracę E.Pascala
"Rachunek nieskończonościowy" oraz dwutomową "Repertorium matematyki
wyższej".
góra strony
Samuel Eilenberg
(1913 - 1998)
góra strony
Witold Hurewicz
(1904 - 1956)
góra strony
Zygmunt Janiszewski
(1888 - 1920)
Współtwórca
warszawskiej szkoły matematycznej, inicjator i współzałożyciel
czasopisma "Fundamenta Mathematicae", poświęconego teorii mnogości,
topologii i podstawom matematyki, wybitny organizator matematyki w
Polsce.
Janiszewski studiował w Zurychu i Getyndze oraz w Paryżu, gdzie otrzymał
stopień doktora nauk matematycznych.
Wykładał na Kursach Naukowych (instytucja naukowa w latach 1906-1915
skupiająca polską elitę intelektualną zaboru rosyjskiego), a także na
uniwersytecie we Lwowie. W 1915 r. powołany został na stanowisko
wykładowcy odradzającego się Uniwersytetu Warszawskiego.
Zainteresowania naukowe Janiszewskiego dotyczyły głównie topologii. W
pracach z tego zakresu podał twierdzenia, które do dzisiaj zachowały
podstawowe znaczenie i są znane w literaturze matematycznej jako
twierdzenia Janiszewskiego.
W 1915r opublikował "Poradnik samouków", zbiór artykułów wielu uczonych
polskich, będący ciekawą syntezą ówczesnej wiedzy matematycznej, w
którym zamieścił własny cykl rozpraw o matematyce.
W 1918r na Uniwersytecie Warszawskim pod kierunkiem Janiszewskiego oraz
Mazurkiewicza i Sierpińskiego pracowała grupa polskich matematyków,
która koncentrowała swą działalność w dziedzinie topologii, teorii
mnogości i ich zastosowań. Konsekwentna realizacja koncepcji
Janiszewskiego doprowadziła do powstania liczącej się w świecie
warszawskiej szkoły matematycznej.
Imieniem Janiszewskiego nazwano jedną z nagród Polskiego Towarzystwa
Matematycznego.
góra strony
Mark Kac
(1914 - 1984)
góra strony
Krystyna
M.Trybulec-Kuperberg
(1944 -)
Krystyna
Kuperberg , świetna
matematyczka amerykańska pochodzenia polskiego,
uważana przez dziennikarzy za najwybitniejszą współczesną matematyczkę
świata, urodziła się w roku
1944 w
Tarnowie jako Krystyna Trybulec .
Rodzice jej byli farmaceutami. W wieku lat 15 przeniosła się wraz z
rodziną do
Gdańska . W roku
1962 wstąpiła na
Uniwersytet Warszawski , gdzie poznała swego
późniejszego męża (wówczas również studenta), także wybitnego
matematyka
Włodzimierza . Mają dwoje dzieci: syn
Greg Kuperberg jest również profesorem
matematyki, córka
Anna (tu można obejrzeć jej wspaniałe prace)
(http://www.kuperberg.com/index.html )
- słynną amerykańską fotoreporterką.
Krystyna
Kuperberg obroniła pracę magisterską z
topologii w
1966 roku pod kierunkiem
Karola Borsuka . W 1969 roku
Kuperbergowie opuścili Polskę, udając się do
Szwecji . W roku 1972 przenieśli się do
Houston w stanie
Texas w
USA . Tu Krystyna Kuperberg
uzyskała stopień doktora w 1974 w Rice University. W tym
samym roku oboje z mężem podjęli pracę w
Auburn University
(http://www.auburn.edu/ ) . K.
Kuperberg otrzymała tytuł Full Professor (profesor
zwyczajny) w roku 1984 . Wykładała też w Oklahoma State
University (1982-83), Courant Institute 1987, oraz w Universytecie
Paryskim w Orsay w sem. letnim 1995.
K.
Kuperberg zajmowała się głównie
topologią , poświęcając także swoją uwagę
geometrii dyskretnej . W roku 1987 rozwiązała
pewien dawny bardzo trudny problem
Knastera . W późnych latach 1980-tych zajęła się
zagadnieniem
punktów stałych i topologicznymi aspektami
układów dynamicznych . W roku 1993 uzyskała
kontrprzykład na tzw. przypuszczenie (hipotezę)
Seiferta (dotyczące pewnej właściwości
pól wektorowych na powierzchni
sfery ), obalając je tym samym;
uznano to za nadzwyczajne osiągnięcie. Pracę tę kontynuowała wspólnie z
synem. Od 1993 roku miała ponad 50 wykładów na ten temat, w tym wielce
zaszczytne AMS Plenary Lecture w roku 1995, i MAA Plenary
Lecture w roku 1996.
W roku
1995 K. Kuperberg otrzymała prestiżową Nagrodę
im.
Alfreda Jurzykowskiego . W roku
1996 otrzymała Research Excellence Award od College of
Sciences and Mathematics Auburn University. Jest też niezwykle
aktywną działaczką amerykańskiego środowiska matematycznego.
góra strony
Kazimierz Kuratowski
(1896 - 1980)
Od 1927r profesor Politechniki Lwowskiej, a
od 1934r Politechniki Warszawskiej.
Od 1945r członek Polskiej Akademii Umiejętności, od 1952r członek Polskiej
Akademii Nauk (w latach 1957-1968 - wiceprezes).
Od 1948r dyrektor Instytutu Matematycznego (jeden z jego założycieli),
wieloletni prezes Polskiego Towarzystwa Matematycznego oraz wiceprezes
Międzynarodowej Unii Matematycznej.
Doktor honoris causa wielu uniwersytetów,
Autor licznych prac z dziedziny topologii (m.in. podstawowa monografia
"Topologie" 1934), teorii mnogości i logiki matematycznej.
W 1951r nagroda państwowa.
góra strony
Jan Łukasiewicz
(1878 - 1956)
góra strony
Bonoit Mandelbrot
(1924 -)
Urodzony w
Warszawie .
W latach
1949
-
1957
mieszkał we Francji. Pracował w Centre National de la Recherche
Scientifique w
Paryżu ,
a następnie na Uniwersytecie w Lille. Od
1957
roku pracował w
USA ,
dla firmy
IBM ,
miał zatem dostęp do najnowocześniejszych, jak na owe czasy, komputerów.
Mandelbrot dotarł do prac dwóch francuskich matematyków:
Gaston Julia
i
Pierre Fatou ,
którzy badali zachowanie się iteracji pewnych funkcji na liczbach
zespolonych. Mandelbrot wykorzystal do tego celu komputery. Uzyskane
przez niego wykresy, przerosły naśmielsze oczekiwania. Uzyskane rysunki
miały fantastyczne kształty. Niezależnie od powiększenia ukazywały coraz
to nowe szczegóły. Były
fraktalami .
Zobacz też : Zbiór
Mandelbrota
góra strony
Józef Marcinkiewicz
(1910 - 1940)
Urodzony
5 marca
1910 w Cimoszce niedaleko Białegostoku, zginął w
Katyniu w
1940
Autor prac z dziedziny analizy matematycznej. Studiował na
uniwersytecie w Wilnie. Już na drugim roku studiów rozpoczął pracę
naukową. W 1939, po otrzymaniu stypendium, wyjechał do Paryża. Na wieść
o zbliżającej się wojnie wrócił do Polski. Brał udział w działaniach
wojennych. Wzięty do niewoli, zginął tragicznie. Mimo zaledwie
sześcioletniego okresu działalności naukowej ogłosił ponad 50 prac na
temat teorii funkcji zmiennej rzeczywistej, szeregów trygonometrycznych,
interpolacji funkcji wielomianami trygonometrycznymi, operacji
funkcyjnych, układów ortogonalnych, funkcji zmiennej zespolonej i
rachunku prawdopodobieństwa. Prace Marcinkiewicza oprócz oryginalnych i
ważnych wyników zawierają wiele pomysłów, do dzisiaj nie do końca
wykorzystanych, które wciąż inspirują matematyków. Jednym z ważniejszych
wyników uzyskanych przez Marcinkiewicza jest twierdzenie o tzw. całkach
Marcinkiewicza. Stosując je, otrzymał wiele twierdzeń z teorii szeregów
trygonometrycznych. W serii prac Marcinkiewicz wskazał na istotne
różnice własności wielomianów interpolacyjnych funkcji ciągłych i
wielomianów aproksymacyjnych sum częściowych tzw. szeregu Fouriera
funkcji. W teorii prawdopodobieństwa znane jest twierdzenie
Marcinkiewicza, które mówi o tym, że funkcja wykładnicza, której
podstawą jest liczba e, a wykładnikiem wielomian stopnia wyższego niż
dwa, nie jest funkcją charakterystyczną żadnej zmiennej losowej. Oddział
Toruński Polskiego Towarzystwa Matematycznego organizuje corocznie
konkurs im. J.Marcinkiewicza na najlepszą studencką pracę matematyczną
góra strony
Władysław Orlicz
(1903 -)
Profesor uniwersytetów w Poznaniu (1937-1939 i po 1945), we Lwowie (1940 -
1941) oraz Instytutu Matematycznego PAN. Członek PAN (po 1956). Autor prac z
zakresu analizy funkcjonalnej. Analiza funkcjonalna, dział matematyki powstały w
XX w., zajmujący się badaniem faktów z różnorodnych dziedzin za pomocą metod
matematycznych (równania całkowe, równania różniczkowe, algebra liniowa i inne).
Analiza funkcjonalna znalazła szerokie zastosowanie w różnych dziedzinach
wiedzy, jej rozwojowi zasłużyli się matematycy polscy
góra strony
Emil Leon Post
(1897 - 1954)
Polski matematyk,
urodzony 11 lutego 1897 w Augustowie, zmarl 21 kwietnia 1954 w Nowym
Jorku, USA.
góra strony
Marian Rejewski
(1905 - 1980)
Matematyk i
kryptolog . Urodzony
w
Bydgoszczy , zmarł w
Warszawie
Pracownik
Uniwersytetu Poznańskigo oraz wywiadu wojskowego
( Biuro
Szyfrów 4 ). Stworzony przez niego wspólnie z
Jerzym Różyckim i
Henrykiem Zygalskim zespół w styczniu
1933 złamał kod niemieckiej maszyny szyfrującej
Enigma i zbudował
jej działającą kopię. W
1939 r. stworzył programowalną
elektromechaniczną maszynę deszyfrującą tzw. "Bombę" (składającą się z 6
zestawów wirników o wspólnym napędzie) będącą pierwowzorem późniejszego
brytyjskiego protoplasty komputera - Collosusa.
Rejewski kierował
zespołem polskich kryptologów pracujących nad Enigmą. Po odbyciu
jednorocznego stażu naukowego w
Getyndze (gdzie studiował matematykę
ubezpieczeniową) pracował jako asystent na Uniwersytecie Poznańskim, a
następnie w Biurze Szyfrów w
Warszawie . Jako jedyny wrócił po wojnie w
1946 roku z
Wlk. Brytanii do Polski, gdzie czekała nań żona
i dwójka dzieci. Po latach przepracowanych w fabryce w PRL ,
pod koniec życia mógł znów powrócić do tematyki związanej z Enigmą,
starając się ujawniać prawdę o jej rozszyfrowaniu. W
1967 roku napisał pierwszą część wspomnień
z pracy w Biurze Szyfrów, które zdeponował w ówczesnym
Wojskowym Instytucie Historycznym .
Książka nie ukazała się drukiem.
góra strony
Stanisław Saks
( 1897- 1954)
góra strony
Wacław Franciszek
Sierpiński
(1882-1969)
Urodził się
14 marca
1882 w
Warszawie w rodzinie Konstantego, lekarza, i
Ludwiki z Łapińskich. W
1900 ukończył V Gimnazjum Klasyczne w Warszawie
i w tym też roku rozpoczął studia na Wydziale Fizyko-Matematycznym
Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. W
1904 zakończył studia, uzyskując stopień
kandydata nauk i złoty medal za pracę z teorii liczb na temat podany
przez prof. G. F. Woronoja, a od jesieni został mianowany nauczycielem
matematyki i fizyki w IV Gimnazjum Żeńskim. Uczestniczył w strajku
szkolnym w
1905 , porzucił pracę i wyjechał do
Krakowa , gdzie kontynuował studia na Wydziale
Filozoficznym
Uniwersytetu Jagiellońskiego .
W
1906 uzyskał stopień doktora
filozofii. Po powrocie do Warszawy uczył w polskich szkołach średnich
prywatnych, w Seminarium Nauczycielskim w Ursynowie oraz wykładał
matematykę na Wyższych Kursach Naukowych, będących odpowiednikiem
nieoficjalnego Uniwersytetu Polskiego w Warszawie.
W
1907 wyjechał na kilkumiesięczne studia do
Getyngi, gdzie zetknął się z C.Caratheodorym. W styczniu 1908 został
członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, a w lipcu habilitował się
na Uniwersytecie Lwowskim i rozpoczął tam w
1909 wykłady z teorii mnogości
jako osobnego przedmiotu.
We wrześniu
1910 otrzymał nominację na profesora
nadzwyczajnego. W latach 1910- 1914
wydał pierwsze swoje książki: Teoria liczb niewymiernych ,
Zarys teorii mnogości , Teoria liczb . Prace te zostały
nagrodzone przez Akademię Umiejętności w Krakowie, która wybrała go w
1917 swoim członkiem
korespondentem.
Wybuch
I wojny światowej zastał go z rodziną na
Białorusi w majątku teściów, Poznajowie. Jako poddany austriacki został
internowany w Wiatce. Dzięki staraniom matematyków moskiewskich
zezwolono mu w
1915 na przyjazd do
Moskwy . Wówczas nawiązał przyjaźń i współpracę z
M. Łuzinem, która przyniosła 8 wspólnych prac. W Wiatce i Moskwie
napisał I tom Analizy Matematycznej , dedykując tę pracę
Uniwersytetowi Polskiemu w Warszawie. W lutym 1918 przez
Finlandię i
Szwecję wrócił do Polski i przez semestr letni
1918 wykładał na
Uniwersytecie Lwowskim , a od jesieni
1918 wykładał już na
Uniwersytecie Warszawskim , gdzie w kwietniu
1919 otrzymał nominację na
profesora zwyczajnego.
Wspólnie z
Janiszewskim i
Mazurkiewiczem założył
Fundamenta Mathematicae -
pierwsze na świecie specjalistyczne czasopismo matematyczne (prace z
zakresu teorii mnogości, jej zastosowań, oraz logiki matematycznej).
W
1921
Polska Akademia Umiejętności powołała go na
członka czynnego i obdarzyła nagrodą za "Fundamenta Mathematicae". W
czasie wojny
1920 pracował w Wydziale Szyfrów Sztabu Głównego
i przyczynił się do złamania
szyfru radzieckiego (dokonanego
przez Mazurkiewicza).
W latach międzywojennych
prowadził niezwykle czynne życie naukowe, wydał 8 nowych książek,
ponadto dwie broszury oraz 7 podręczników szkolnych pisanych wspólnie z
Banachem i Stożkiem.
Był członkiem
wielu towarzystw naukowych w kraju i za granicą; od
1931 prezesem Towarzystwa Naukowego
Warszawskiego; był organizatorem i prezesem I Kongresu Matematyków
Słowiańskich w Warszawie w
1929 ; brał udział jako delegat PAU w
Międzynarodowych Kongresach Matematycznych w
Toronto ( 1924 ),
Bolonii ( 1928 ),
Zurychu ( 1932 )
i
Oslo ( 1936 ).
Wybuch
II wojny światowej zastał go w Warszawie. W
okresie okupacji pracował formalnie jako urzędnik magistratu polskiego w
Warszawie. Równocześnie nadal prowadził działalność dydaktyczną,
wykładając w podziemnym uniwersytecie. Nie przerwał także pracy
naukowej. Niektóre spośród licznych jego prac były publikowane w
"Sprawozdaniach Akademii Papieskiej w Rzymie"; napisał też książkę
Zasady algebry wyższej ( 1946 ).
W październiku
1944 mieszkanie Sierpińskich zostało spalone,
wraz z nim cenna biblioteka. Po przejściu przez obóz w Pruszkowie w
lutym
1945 dotarł do Krakowa.
Przez semestr
letni 1945 wykładał na Uniwersytecie Jagiellońskim, jesienią wrócił na
swą katedrę do Warszawy i wznowił wydawanie "Fundamenta Mathematicae". W
1948 rozpoczął pracę w Państwowym Instytucie
Matematycznym, a po przekształceniu tegoż w Instytut Matematyczny
PAN objął w
1953 przewodnictwo Rady Naukowej Instytutu i
piastował je do 1967. W
1956 objął redakcję wznowionego po przerwie
wojennej pisma
Acta Arithmetica i godność redaktora naczelnego
piastował do
1969 .
Przeszedł na
emeryturę z instytutu i uniwersytetu w
1960 .
Przez wszystkie te
lata był bardzo aktywny naukowo. Liczba uniwersytetów, na których
wykładał, wzrosła do 47; został uhonorowany wieloma odznaczeniami
krajowymi i zagranicznymi; otrzymał liczne członkostwa honorowe
towarzystw krajowych i członkostwa zagranicznych instytucji naukowych.
Był członkiem rzeczywistym PAN (od
1952 ) i jej wiceprezesem (do
1957 ), członkiem Międzynarodowej Akademii
Filozofii Nauki w Brukseli i jej wiceprezesem ( 1962 - 1965 ),
a także członkiem zagranicznym Accademia dei Lincei w Rzymie, Akademii
Nauk w Limie i Paryżu oraz Akademii: Bułgarskiej, Czechosłowackiej,
Holenderskiej, Jugosłowiańskiej, Niemieckiej, Papieskiej, Rumuńskiej i
Serbskiej. Był doktorem honoris causa uniwersytetów: we
Lwowie ( 1929 ),
Amsterdamie ( 1932 ),
Tartu ( 1932 ),
Sofii ( 1939 ),
Bordeaux ( 1947 ),
Pradze ( 1948 ),
Wrocławiu ( 1948 ),
Lucknow ( 1949 ),
Moskwie ( 1967 ).
Pozostawił
olbrzymi dorobek naukowy, obejmujący, poza wieloma książkami, 724 prace
i komunikaty, 113 artykułów i 13 skryptów. Prace te dotyczyły teorii
liczb, analizy matematycznej, ogólnej i deskryptywnej teorii mnogości,
topologii mnogościowej, teorii miary i kategorii oraz teorii funkcji
zmiennej rzeczywistej. Szczególne znaczenie mają jego prace na temat
pewnika wyboru i hipotezy
continuum . Był jednym z twórców
polskiej szkoły matematycznej.
Zmarł
21 października
1969 w Warszawie.
góra strony
Hugo Dionizy Steinhaus
(1887 - 1972)
Profesor uniwersytetów we Lwowie (1920-1941) i Wrocławiu (1945-1961) oraz
University of Notre Dame w stanie Indiana (USA, 1961-1962) i University of
Sussex (1966), członek PAU (od 1945) i PAN (od 1952), a także wielu
międzynarodowych towarzystw naukowych i zagranicznych AN. Współtwórca tzw.
lwowskiej szkoły matematyki. Autor prac (ponad 170 pozycji) z dziedziny analizy
matematycznej, teorii prawdopodobieństwa, statystyki matematycznej i jej
zastosowań. Popularyzator matematyki - książki: "Czym jest, a czym nie jest
matematyka" (1923), "Kalejdoskop matematyczny" (1938), "Sto zadań" (1958),
"Orzeł czy reszka" (1961). Założyciel czasopism "Studia Mathematica" (1929, wraz
z S.Banachem) i "Zastosowania matematyki" (1953).
góra strony
Alfred Tarski
(1901-1983)
Alfred
Tarski (właściwie Alfred Teitelbaum) -
polski
matematyk pochodzenia
żydowskiego , jeden z najwybitniejszych
logików wszech czasów.
Alfred Teitelbaum urodził się
14 stycznia
1901 roku w
Warszawie . Przeszedł gruntowną edukację - m. in.
studiował
rosyjski ,
niemiecki ,
francuski ,
grekę i
łacinę . W
1918 roku w dopiero co ponownie otworzonym
Uniwersytecie Warszawskim zaczął studiować
biologię . Tam został dostrzeżony przez
Stanisława Leśniewskiego ,
wybitnego logika, który wówczas kierował na UW katedrą filozofii
matematyki. Leśniewski przekonał Teitelbauma, by ten porzucił studia
biologiczne na rzecz filozoficznych.
W
1923 roku Alfred Teitelbaum
zmienił nazwisko na Alfred Tarski.
W
1924 roku doktoryzował się na podstawie rozprawy
O wyrazie pierwotnym logistyki , pisanej pod kierunkiem
Leśniewskiego. Habilitował się rok później. W latach
1925 - 1939
był docentem Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie prowadził wykłady z podstaw
matematyki i logiki. Równocześnie uczył w Liceum im. Stefana Żeromskiego
w
Warszawie .
Tuż przed wybuchem
wojny Tarski wyjechał do
Stanów Zjednoczonych , gdzie
pozostał już do końca życia. Oto spis posad, które obejmował podczas
pobytu w Stanach:
Był także
profesorem wizytującym na uczelniach w
Meksyku ,
Los Angeles ,
Chile ,
Londynie i na
Sorbonie .
Alfred Tarski zajmował
się wieloma dziedzinami matematyki - m. in.
teorią mnogości ,
algebrą ,
metamatematyką , a także
logiką i
filozofią .
Z teoriomnogościowych
dokonań Tarskiego, najbardziej znany jest tzw.
paradoks Banacha-Tarskiego, którego współautorem
jest polski matematyk
Stefan Banach . Nie jest to właściwie paradoks,
lecz paradoksalnie brzmiące twierdzenie, mówiące że (zakładając
aksjomat wyboru ) kulę można
rozłożyć na części, z których złożyć można dwie kule o tej samej
średnicy co wyjściowa. Twierdzenie to kazało wielu matematykom
ostrożniej podchodzić do aksjomatu wyboru, który wydaje się być na pozór
zgodny z intuicją.
Prawdopodobnie
najważniejszym osiągnięciem Tarskiego była tzw.
definicja
prawdy . Pojęcie prawdy już od czasów
starożytnych przynosiło wiele utrapienia filozofom, a to z powodu
paradoksu kłamcy , który
wykazywał sprzeczność wszystkich rozsądnych definicji prawdy, jakie
proponowali filozofowie.
Tarski wyprowadził
pojęcie prawdy jako cechę
zdań logicznych należącą do
języka będącego
metajęzykiem wobec języka, w jakim zdania te są
wypowiadane. Ten krok uporządkował rozważania semantyczne i pozwolił na
rozwój badań nad
semantyką , logiką i filozofią
matematyki.
Tarski
zapoczątkował w ten sposób nowy dział matematyki -
teorię modeli , który bujnie rozwinął się w
połowie
XX wieku. Teorię modeli można
określić jako próbę ogólnego spojrzenia na całą matematykę.
Rozważania
Tarskiego na temat prawdy oddziałały również na wielu filozofów, spośród
których wymienić należy
Karla Poppera oraz
Willarda Van Orman Quine'a .
W
2000 roku Komisja Nazewnictwa Międzynarodowej
Unii Astronomicznej nadała imię Alfreda Tarskiego odkrytej w
1997 roku
planetoidzie
góra strony
Stanisław Marcin Ulam
(1909-1984)
Wybitny polski
matematyk wywodzący się ze
Lwowskiej szkoły matematyki .
Brał udział w pracach nad bombą
wodorową.
Ulam posiada wielkie dokonania w
zakresie
matematyki i
fizyki matematycznej w dziedzinach
topologii ,
teorii mnogości ,
teorii miary ,
procesów gałązkowych . Ulam była także twórcą
pierwszych
metod numerycznych np.
Metody Monte Carlo . Był też jednym z pierwszych
naukowców, którzy wykorzystywali w swych pracach komputer. Metody
komputerów zastały użyte przez Ulama do modelowania powielanie
neutronów oraz rozwiązania problemu drgającej
struny , zawierającej element
nieliniowy.
Urodzony
3 kwietnia
1909 we
Lwowie w zamożnej, zasymilowanej rodzinie
żydowskiej, już jako dziecko wykazywał wybitne zdolności w rozumowaniu
spekulatywnym. Jako uczeń wykształcił głębokie zainteresowanie
matematyką. Po ukończeniu liceum, za namową rodziny, decyduje się
rozpocząć studia inżynierskie. W czasie studiów jednakże więcej uwagi
poświęca uczęszczaniu na seminaria matematyki niż kursy inżynierskie.
Ostatecznie studia kończy jako matematyk broniąc w
1934 doktorat. Już w czasie studiów staje się
ważną postacią w bardzo prężnym środowisku lwowskich matematyków, do
którego należeli także
Hugo Steinhaus ,
Stefan Banach ,
Stanisław Mazur ,
Karol Borsuk ,
Kazimierz Kuratowski i wielu innych. Po
zakończeniu studiów nie mając większych szans na podjęcie pracy
dydaktycznej wyrusza w dłuższa podróż do Zachodniej Europy. Odwiedza
takie ośrodki akademickie w Szwajcarii, Francji ( Sorbona )
i Anglii
uniwersytet w Oxfordzie .
Wszędzie zdobywa sławę jako doskonały i oryginalny matematyk, pełny
oryginalnych pomysłów i pewności siebie. W czasie podróży nie tylko daje
się poznać lecz też poznaje kwiat naukowej elity starego kontynentu.
Okazuje się, że szybko
zdobyta sława wychodzi dużo dalej poza Europę. W 1935 Ulam otrzymuje
zaproszenie do Stanów Zjednoczonych do uniwersytetu w Princeton. Po
rocznym pobycie na tym uniwersytecie, dostaje propozycję pracy na
Harvardzie , z której skwapliwie korzysta. W tym
czasie każde wakacje spędza w kraju. Ostatni jego pobyt w rodzinnym
Lwowie ma miejsce latem
1939 .
Najważniejszym i
najbardziej twórczym w życiu Ulama był okres w którym pracował w ośrodku
badań jądrowych w
Los Alamos . Z
kilkoma przerwami w czasie których, przyjmował zaproszenia do
wygłoszenia wykładów w najbardziej prestiżowych uczelni amerykańskich
pracuje w tym ośrodku od
1943 do
1967 . Ulam należał do grupy opracowującej teorię
konstrukcji
bomby wodorowej
. Ulam najpierw stosując swe innowacyjne metody matematyczne udawadnia, że
koncepcja obrana przez kierownika projektu jest błędna, a następnie
proponuje swe własne rozwiązanie, które doprowadza projekt do sukcesu.
Dokumenty z tamtego okresu są ciągle utajnione, tak że jego wkład w
ogólne dzieło pozostaje mało znany.
W czasie pracy w Los Alamos Ulam ma
okazje współpracować z takimi wybitnymi uczonymi jak
John von Neumann ,
Enrico Fermi ,
George Gamow ,
Richard Feynman ,
Robert Oppenheimer i inni.
Po zakończeniu pracy w Los Alamos
obejmuje stanowisko dziekana wydziału matematyki na Uniwersytecie
Kolorado, pozostając jednocześnie konsultantem rządowym. Ulam umiera
nagle
13 maja
1984 .
Ulam była autorem i współautorem
wieluset publikacji naukowych. Wydał też kilka książek.
góra strony
Kazimierz Zarankiewicz
(1902-1959)
góra strony
Antoni Zygmund
(1900-1992)