strona główna
powrót  >> o szkole               FRASZKI        FRASZKI  cd.             przeczytaj też  >>>>
     

    Jan Izydor Sztaudynger

   urodził się w Krakowie 28 kwietnia 1904 roku i tam też zmarł 12 września 1970 roku. Studiował filologię polską oraz germańską na Uniwersytecie Jagiellońskim, który ukończył ze stopniem doktora. Debiutował w roku 1924 na łamach prasy jako poeta, a rok później ogłosił tom poezji pt. "Dom mój". W latach 1928-1935 był nauczycielem szkół średnich w Dębicy, Bydgoszczy i Poznaniu , potem, do roku 1939, zajmował się organizowaniem teatrów lalkowych. Podczas okupacji brał czynny udział w tajnym nauczaniu m.in. w Opatowie .

Po wojnie został wykładowcą w Państwowej Szkole Dramatycznej Teatru Lalek w Łodzi, a także redaktorem pisma "Bal u lal" . Ma na swoim koncie wiele tłumaczeń, przetłumaczył m.in.  książkę "Książę Hamburga" H. Kleista  oraz wiersze Goethego czy Horacego. Przez kilka lat Jan Sztaudynger mieszkał w Szklarskiej Porębie. Uroki okolicy opiewał w cyklu wierszy "Puch ostu". Cała jego twórczość literacka to refleksja nad pięknem przyrody, problemami egzystencjalnymi inspirowana dziełami sztuki i legendami miast. Był wielkim miłośnikiem przyrody i zwierząt.

Dom, w którym mieszkał Sztaudynger - 1 Maja 55 Tablica na ścianie budynku  (zaginęła po pożarze)
Dom po pożarze został rozebrany Tablica na kamieniu przy ul. 1 Maja 55 przygotowana  przez Stowarzyszenie "PUCH OSTU"
  Mieszkając w Szklarskiej Porębie nade wszystko cenił sobie spokój i ciszę, uprawiając samodzielnie przydomowy ogródek, a jego ulubionym zajęciem były wyprawy do lasu na grzyby. Inspiracją do fraszek i innych utworów literackich stały się wędrówki po górach.

W czasie jednej z nich poeta zauważył, że ludzie zaśmiecają szlaki, niszcząc w ten sposób urok i świeżość górskich zakątków."W góry, w góry miły bracie,/ Góra śmieci czeka na cię." Od tego czasu wyruszał w góry zaopatrzony w worek, do którego zbierał śmieci. "Kiedy cały naród śmieci,/ Śmieciarzami muszą być poeci." Zwyczaj ten był przez niego praktykowany również po przeprowadzce do Zakopanego. Nikt, tak jak on, nie docenił w swych utworach ciszy i piękna Karkonoszy.

Jan Izydor Sztaudynger przyjaźnił się z malarzem Wlastimilem Hofmanem również mieszkańcem Szklarskiej Poręby, którego imię nosi Szkoła Podstawowa Nr 5. Poznali się jeszcze w Krakowie, przed wojną, kiedy to Hofman zamieszkiwał u dziadków Sztaudyngera. Poeta zadebiutował dzięki Wlastimilowi Hofmanowi po czesku w "Divadelnich Listach" . Zachwyt dla malarstwa i osoby Hofmana znalazł pełny wyraz w dedykowanym mu wierszu "Kuźnia skrzydeł", a także w artykule "Malarz wewnętrznego blasku", w którym Sztaudynger charakteryzuje artystę, odkrywając jak duży wpływ wywarła na niego ich znajomość. Znany głównie jako fraszkopisarz, był Jan Sztaudynger poetą, satyrykiem, autorem sztuk przeznaczonych dla teatrów lalkowych i tłumaczem literatury niemieckiej.

 Wiele fraszek stało się utartymi powiedzeniami w naszym języku i niekiedy powtarzając je nie mamy pojęcia, że autorem ich jest właśnie Sztaudynger.

 

 

KALENDARIUM ŻYCIA I TWÓRCZOŚCI
JANA SZTAUDYNGERA

28.04.1904 W Krakowie w rodzinie Jana i Anny Sztaudyngerów przychodzi na świat syn Jan.
1912 Stworzył pierwszą fraszkę: "Trawka się zieleni dla skubania jeleni".
1922 Matura w Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie.
1923-26 Studiował polonistykę i germanistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, należał do Akademickiego Związku Pacyfistów, był członkiem grupy literacko-artystycznej Helion.
1923 Dzięki Wlastimilowi  Hofmanowi debiutował po czesku w "Divadelnich Listach ".
1924 Debiutował na łamach " Nowej Reformy " utworem o Chopinie.
1925 Pierwszy wieczór autorski w Sali Kopernikańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
1925 Pierwszy tom wierszy lirycznych : " Dom mój ". Wydawnictwo Św. Wojciecha.
1926-27 Służba w pułku w Równem i Podchorążówka w Zaleszczykach.
1927 Obrona pracy na temat: " Wpływ Goethego na Garczyńskiego " i otrzymanie tytułu doktora.
1927-28 Dwuletnie studia pedagogiczne i uzyskanie dyplomu nauczyciela szkół gimnazjalnych.
1928-29 Nauczyciel gimnazjalny w Dębicy i Bydgoszczy.
1930- 39 Pobyt w Poznaniu.
1930-35 Nauczyciel gimnazjalny w Poznaniu.
1930 Tomik wierszy lirycznych : " Ballady poznańskie".
1930 W Poznaniu, w kościele Bożego Ciała, zawarł związek małżeński z Zofią Jankowską.
1931 Tomik wierszy lirycznych : " Ludzie ".
1931 Tomik wierszy satyrycznych : " Rzeź na Parnasie ".
1933 Narodziny córki Anny w Poznaniu i pierwsze fraszki.
1934 Tomik wierszy lirycznych: " Kantyczki śnieżne ".
1935 Nagroda Związku Literatów w Poznaniu za książkę : " Kantyczki śnieżne ".
1935-37 Podróże po Europie - zbieranie materiałów do studiów nad teatrem lalek.
1937 Został usunięty ze stanowiska profesora prywatnej szkoły średniej - zarzut zagorzały Piłsudczyk, i przeniesiony do szkoły elementarnej.
1937-39 Praca w Kuratorium Poznańskim i wykłady na Uniwersytecie Poznańskim - m.in. w okresie II i III trymestru prowadził wykłady : " Teatr lalek i jego wpływ na literaturę polską ".
1938-39 Redaktor pisma : " Bal u lal ". Ukazało się 10 numerów.
1938 Ogłosił pionierską pracę o teatrze lalek : " Marionetki ".
1939 Został wysiedlony przez Niemców z Poznania, przepadły wszystkie rękopisy wierszy, nowel i artykułów, biblioteka i archiwum.
1939-45 Prowadził zajęcia na tajnych Kompletach w Malicach Kościelnych ( Sandomierskie ) i Opatowie.
1944 Był duchowym patronem pierwszego teatru kukiełkowego w Polsce Ludowej Bolesława Kleniewskiego.
1945-50 Pracował w Wydziale Kultury i Sztuki w Łodzi.
1945 Zorganizował Związek Marionetkowy - Towarzystwo Przyjaciół Teatrów Lalek w Lublinie.
1945-61 Wykładał zagadnienia teatru lalek w Centralnym Instytucie Kultury w Szkole Teatralnej w Łodzi.
1946 Narodziny syna Jacka w Łodzi.
1946 P r z y j a z d    i    o s i e d l e n i e   r o d z i n y   w    S z k l a r s k i e j    P o r ę b i e.
1947 Tom wierszy lirycznych : " Srofy wrocławskie ", nagrodzonego przez czasopismo" Odra ".
1950 Wyjazd ze Szklarskiej Poręby po zajęciu domu przy ulicy 1-Maja 55 przez milicjanta.
1950-55 Pobyt w Łodzi.
1950-54 Redaktor pisma : " Teatr Lalek ".
1953 Ponowił współpracę z Julianem Tuwimem.
1954 Sracił pracę w redakcji " Teatru Lalek ", co stało się początkiem ciężkiej i długotrwałej choroby.
1954 Powrócił do pracy literackiej.
1954 Tom fraszek : " Piórka " z ilustracjami Mai Berezowskiej .
1955 Osiedlił się w Zakopanem po śmierci swojej matki.
1955 Po ciężkiej chorobie przeszedł na groszową rentę inwalidzką.
1956 Tom fraszek : " Krakowski piórka ".
1956 Tom fraszek : " Nowe piórka ".
1957 Tom fraszek : " Stare i nowe piórka ".
1958 Brał udział w wieczorze poetyckim w slawistów na Uniwersytecie Karola w Pradze.
1958 Tom wierszy lirycznych : " Puch ostu ".
1959 Tom wierszy : " Krople liryczne ".
1960 Tom fraszek : " Raptularz zakochanych ".
1961 Monografia : " Teatr Lalek w Polsce ".
1961 Tom wierszy satyrycznych : " Łatki na szachownicy ".
1963 Tom fraszek : " Ballady i fraszki ".
1965 Otrzymał emeryturę dzięki staraniom Zarządu Głównego Literatów Polskich.
1966 Tom fraszek : " Wiórki ".
1966 Wieczór autorski w Jeleniej Górze.
1966 Wieczór autorski w Szklarskiej Porębie i ostatnie spotkanie z Wlastimilem Hofmanem.
1967 Mikrodramaty w pracy zbiorowej : " Wygnańcy Ewy ", " Jak zwykle wszystko winą jest Amora ".
1968 Tom fraszek : " Śmiesznoty ".
1961-68 Zbiory wierszy i bajek dla dzieci : " Muchomory "," Kasztelanki "," Narodziny obłoczka "," Zwrotki dla Dorotki ".
1968 Objął funkcję Prezesa Klubu Literackiego w Zakopanem.
1968 Przemawiał z ramienia Klubu Literackiego na pogrzebie Marii Kasprowiczowej.
1970 Tom wierszy lirycznych "Rymy".
12.09.1970 Po długiej i ciężkiej chorobie Jan Sztaudynger zmarł w Krakowie, został pochowany na cmentarzu salwatorskim.

Po śmierci ukazało się 12 nowych książek poety i 7 obszernych wyborów z całej twórczości lirycznej i satyrycznej oraz dwa tomy wspomnień - " Szczęście z datą wczorajszą " i " Chwalipięta ".


Kalendarium opracowała- Izabela Frąc
Data ostatniej aktualizacji- 28.10.2002r.

 

    kontakt: tel. 75 717 22 06     e-mail: lo_szklarska@wp.pl    ul.Obrońców Pokoju 17    58-580 Szklarska Poręba             admin:mdymarski@wp.pl